Deze kerst keek ik 'The Grinch'; je moet toch eens wat proberen ..
Toen m’n kinderen klein waren, was ik fan van dr. Seuss en las ik m’n kinderen eruit voor, wat eigenlijk niet te doen was, want de Nederlandse vertaling was lang zo grappig of goedlopend niet als de oorspronkelijke.
Echt ‘ras’ Brits, zo’n grumpy, groen van jaloezie uitslaand monster dat Kerst haat en eigenlijk een regelrecht misantroopje* is. Z’n eenzelvigheid en zelfzucht in het alledaagse leven brengt hem ertoe om hoog verheven in een hol op een berg te wonen, ver van de mensen die knus in het dal beneden wonen; en om zijn hond te trainen op James-achtige activiteiten, zodat hij geen butler hoeft aan te nemen. Hij komt een eind, want de hond is van een ‘Odie-‘achtige domheid (de hond in ‘Garfield’, die het eeuwige slachtoffer van een kat is).
Waarom zijn juist Britse ‘kinderverhalen’ zo heerlijk, net als die van Roald Dahl en smul ik net zoveel van ‘Mathilda’ en ‘De grote, vriendelijke reus’? Omdat ze niet correct zijn, de scheefgegroeide mensen die grimmig en grommerig door het leven gaan, de ‘Scrooges’ van deze wereld die de hoofdfiguren zijn. Zij zijn natuurlijk voorál intrigerend; en eindeloos boeiend in een verhaal, waarin literatuur-eigen een wending of karakterontwikkeling kan plaats vinden; deze verhalen lenen zich ook het best voor geweldige filmscenario’s: de mogelijkheden voor onverwachte wendingen liggen voor het oprapen!
Ik denk ook aan de oude buurman in de eeuwig terugkerende ‘Home alone 1’: hij is een schrikbeeld voor het verder onverschrokken jongetje Kevin, dat per ongeluk door zijn ouders thuis is achtergelaten bij hun run op het vliegtuig en in z’n kerstvakantie hun huis tegen schurkachtige inbrekers moet bewaken.
Hoe schurkachtig de dieven ook zijn, ze zijn vooral oliedom, wat de meest geweldige scenes oplevert. Wie de schurken zijn, weet Kevin eerst nog niet; voor de zekerheid laat hij de pizzabezorger toeschreeuwen: ‘Keep the change, you filthy animal!’, klaargezet uit zijn vaders maffiafilm ‘The Godfather', inclusief de hilarische pistoolschoten om de slechteriken weg te jagen.
Terwijl de kijker in een deuk ligt om het pizza bestellende jongetje dat zich al etend prima vermaakt in zijn ouders enorme bed, verbaast diezelfde kijker zich erover, dat Kevin zo bang is van zijn buurman: een oude man met een lange, grijze baard, die nurks kijkend langs de straat schuifelt. Invullend: Kevin heeft deze buurman van kleins af ‘eng’ gevonden en als Kevin toch zijn fort verlaat en in de kerk belandt op kerstavond, blijkt hij ineens tot zijn ontzetting z’n buurman daar aan te treffen! Na aanvankelijke schrik komt het tot een verrassende ontmoeting en blijkt het alleen maar een vereenzaamde man te zijn, die zijn kinderen al heel lang niet gezien heeft en daar in de kerk zijn verdriet komt brengen bij kindje Jezus. Dan geeft Kevin hem zowaar goed advies en ontstaat een opening in de relatie tussen buurman en zijn kinderen; in de film komt zelfs het begin van een vriendschap tussen Kevin en z’n voorheen 'enge buurman' op gang. Prachtig natuurlijk, op Kerst!
Uiteindelijk zijn al deze grumpy old men op hun oervoorganger en iconisch rolmodel geschoeid: op Scrooge, door Dickens in het leven geroepen als spiegel voor de Engelse samenleving waarin rijk en arm zo onmetelijk ver van elkaar af leefden. Ieder leefde in z’n totaal eigen ‘laag’ of eerder ‘kaste’. Onbereikbaar zaten de rijken óp hun zuurverdiende, afgeperste centen en verkommerden armen op het randje van de hongerdood; zeker als er ziekte bij kwam, was een arme kansloos zoals Tiny Tim in ‘The Christmas Carol’.
Scrooge, de (centen)schraper, is als ondernemer een eersteklas afperser, tot door zijn nachtelijke ontmoetingen met de geesten van het verleden, heden en de toekomst blijkt, dat hij niet eenzaam zijn kist in hoeft, maar het roer van zijn leven alsnog kan omgooien en zijn rijkdom kan delen met zijn arme werknemer en diens gezin: wat een geluk levert hem dit met Kerst op!
Delen maakt rijk, samen aan de kersttafel zitten is iconisch geworden voor ‘een fijne Kerst’, of je nu familie bent of niet.
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Misantroop: het is voor mij de vraag of Dickens misschien door Molière geïnspireerd met z'n 'Le misanthrope' ('De mensenhater')
..
